Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

Ojcowski Park Narodowy w latach 2019-2023 realizuje projekt nr POIS.02.04.00-00-0017/18 pn. „Ochrona czynna muraw kserotermicznych i naskalnych w Ojcowskim Parku Narodowym oraz utworzenie siedlisk zastępczych dla zagrożonych gatunków flory w formie ogrodu” współfinansowany ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. typ projektu „2.4.1 Ochrona in-situ lub ex-situ zagrożonych gatunków i siedlisk przyrodniczych”.

Przez 5 lat w ramach projektu, dzięki wsparciu finansowemu Unii Europejskiej (85% wartości zadania) możliwa będzie skuteczna ochrona siedlisk kserotermicznych w 29 ostojach (masywach skalnych), położonych w  granicach Ojcowskiego Parku Narodowego oraz utworzenie siedlisk zastępczych dla zagrożonych gatunków flory, w formie ogrodu.

Całkowita wartość projektu wynosi 1.076.584,12 zł.

Cel projektu
Celem projektu jest utrzymanie różnorodności przyrodniczej Ojcowskiego Parku Narodowego przez zapewnienie właściwego stanu siedlisk szczególnie cennych nie tylko dla Parku Narodowego, ale także Unii Europejskiej. Najbogatszymi w gatunki zbiorowiskami są murawy kserotermiczne. Skupia się na nich prawie 30% gatunków, w tym gatunki zagrożone wyginięciem w skali Polski. Zbiorowiska te są półnaturalne i wymagają stałych, systematycznych zabiegów ochronnych jak: koszenie, usuwanie odrośli drzew i krzewów lub wypas. Zaniechanie tych czynności powoduje, że w krótkim czasie podlegają one sukcesji wtórnej i zarastają  lasem. Zabiegi ochrony czynnej mają objąć 29 masywów skalnych Dolin: Prądnika i Sąspowskiej na łącznej powierzchni 17,53 ha. W części z nich zabiegi prowadzone były już od lat 90. XX w., dzięki czemu udało się zahamować proces wymierania roślinności kserotermicznej, jaki rozpoczął się w latach 70. XX w.

Pierwsza część działań polega na utrzymaniu gatunków in situ (w miejscu występowania), natomiast druga część projektu obejmie działania ex situ (poza miejscem występowania), wspomagające gatunki rzadkie i chronione, które z różnych względów wymagają specjalnych działań. Są to gatunki występujące na stanowiskach poddanych silnej presji turystów oraz gatunki występujące na pojedynczych lub nielicznych stanowiskach, w przypadku których istnieje duże ryzyko zniszczenia populacji. Zagrożenia dla cennych zbiorowisk roślinnych OPN to nie tylko naturalna sukcesja, która samoczynnie niejako „wypiera” charakterystyczne dla nich gatunki, przez co doprowadza stopniowo do zubażania tych siedlisk w I etapie, a w kolejnych prowadzi do ich zanikania. To także presja turystyczna. Stosowane zakazy oraz patrole służb Parku są elementem niewystarczającym. Dlatego też istnieje konieczność „odciągnięcia” turystów z najbardziej cennych miejsc OPN, poprzez umożliwienie im niejako w zastępstwie zapoznania się z charakterystycznymi roślinami i siedliskami Parku zlokalizowanym w jednym miejscu. W miejscu tym nazwanym „ogrodem ojcowskim”, dla tych najcenniejszych elementów flory Parku planuje się utworzyć tzw. stanowiska zastępcze.

Ogród będzie przed budynkiem dyrekcji Parku (zabytkowy budynek „Jadwiga”). Oprócz gatunków zagrożonych planuje się wyeksponować w nim gatunki charakterystyczne dla typowych zbiorowisk leśnych Parku tj. grądów, łąk i muraw kserotermicznych. Założenie ogrodu pozwoli odciążyć część szlaków i zmniejszyć presję nie tylko na zagrożone gatunki, ale także na siedliska, w tym siedliska chronione w ramach Natura 2000. Ogród będzie spełniał funkcję ochronną i edukacyjną, jednocześnie pełniąc rolę tzw. „kubeczka miodu” (z ang. honeypot) – atrakcyjnego pod względem naukowym, edukacyjnym i rekreacyjnym, łatwo dostępnego miejsca (bezpośrednia lokalizacja przy drodze powiatowej), które pozwoli przechwycić i zatrzymać część odbiorców, a jednocześnie zaspokoić ich potrzeby poznawcze. To z kolei przyczyni się do ograniczenia negatywnego wpływu ruchu turystycznego w innych obszarach Parku.