Dorzecze Prądnika
Dorzecze Prądnika jest typowym obszarem krasowym, wyróżniającym się małą ilością potoków i dolin stale odnawianych oraz znaczną przewagą mniejszych dolin i wąwozów odwadnianych okresowo. Osią hydrograficzną dorzecza jest potok Prądnik, lewy dopływ Wisły, wpadający doń w Krakowie pod nazwą Białucha. Jedynym stałym dopływem Prądnika na terenie Parku jest Sąspówka, a poniżej jego granic - Korzkiewka. Powierzchnia całego dorzecza Prądnika wynosi 195,2 km2, z czego w granicach OPN leży 21,4 km2 (łączna długość potoków - 16,6 km, w tym Prądnik - 12,2 km).
Potoki Prądnik i Sąspówka są zaopatrywane w wodę przez ok. 20 źródeł szczelinowo-krasowych (zwanych również wywierzyskami), występujących na poziomie den dolinnych, często w korytach potoków lub w ich pobliżu. Średnie stany roczne i miesięczne wód tych potoków wykazują duże wyrównanie. W rocznym przebiegu wodostanów Prądnika wyróżniają się dwa maksima - wczesno wiosenne lub zimowe i letnie; najniższe stany przypadają na miesiące zimowe (I, II) i jesienne (XI, XII). Średni przepływ Prądnika wynosi 370 l/s, a Sąspówki 120 l/s. Rocznie odprowadzają one z całego dorzecza (na granicy Parku w Prądniku Korzkiewskim) przeciętnie 11 670 000 m3 wody, przy czym największe dopływy notuje się w VII i VIII, najmniejsze zaś w I i II.
Potoki Prądnik i Sąspówka są zaopatrywane w wodę przez ok. 20 źródeł szczelinowo-krasowych (zwanych również wywierzyskami), występujących na poziomie den dolinnych, często w korytach potoków lub w ich pobliżu. Średnie stany roczne i miesięczne wód tych potoków wykazują duże wyrównanie. W rocznym przebiegu wodostanów Prądnika wyróżniają się dwa maksima - wczesno wiosenne lub zimowe i letnie; najniższe stany przypadają na miesiące zimowe (I, II) i jesienne (XI, XII). Średni przepływ Prądnika wynosi 370 l/s, a Sąspówki 120 l/s. Rocznie odprowadzają one z całego dorzecza (na granicy Parku w Prądniku Korzkiewskim) przeciętnie 11 670 000 m3 wody, przy czym największe dopływy notuje się w VII i VIII, najmniejsze zaś w I i II.
Źródła
Źródła są naturalnymi wypływami wód podziemnych, które w okolicach Ojcowa układają się w trzech piętrach wodonośnych. Największą rolę w kształtowaniu stosunków hydrogeologicznych odgrywa piętro w wapieniach jurajskich, charakteryzujące się szerokim rozprzestrzenieniem i dużymi zasobami wód. Piętro kredowe pojawia się jedynie w okolicach Skały i ma niewielkie znaczenie, a najmniejszą rolę odgrywa najwyższe piętro wodonośne - czwartorzędowe. Mają one wydajność najczęściej do 10 l/s, a niektóre nawet kilkadziesiąt l/s. Wody źródeł odznaczają się dużą czystością i niską temperaturą, która ulega małym wahaniom, zwłaszcza w okresie letnim (od 8,5 do 10°C). Na obszarze Parku istnieje wyraźna tendencja do spadku wydajności źródeł co należy wiązać z poborem wód gruntowych.
Zagrożenie zanieczyszczeniami
Wody powierzchniowe w OPN są zanieczyszczane ściekami komunalnymi, rolniczymi, przemysłowymi oraz odciekami z odpadów komunalnych. Narażone są ona także na zanieczyszczenia pyłami i gazami pochodzącymi z atmosfery.
Przez lata dostawa zanieczyszczeń do wód powierzchniowych na terenie OPN związana była ze zrzutami ścieków z gospodarstw indywidualnych. Do czasu wybudowania oczyszczalni ścieków w Skale (1994 r.), Młynniku (2003 r.) i Ojcowie (2009 r.) ścieki komunalne za Skały i Sułoszowej spuszczane były bezpośrednio do Prądnika, który przepływa przez cały Park wzdłuż jego osi. Oprócz ścieków bytowych wody Prądnika zanieczyszczane były zrzutami z zakładów mleczarskich w Skale.
W 2001 r. biorąc pod uwagę sezonowy wzrost stężeń Na+, K+, SO42-, Cl-, NO3- i PO4+ wody Prądnika i Sąspówki w obrębie OPN zakwalifikowano do II klasy czystości z okresowym obniżeniem do niższych klas (Kostrakiewicz 2001).
W 2001 r. w Polsce uchwalono Ramową Dyrektywę Wodną (RDW), zgodnie z którą do oceny stanu środowiska wodnego potrzebne są badania biologiczne z użyciem tzw. bioindykatorów tj. wskaźnikowych grup organizmów, a nie tylko fizyczno-chemiczne parametry wody, jak było poprzednio. Przeprowadzone w 2006 roku badania w oparciu o RDW wykazały, że jakość wody w potoku była najgorsza w Sułoszowej i na odcinku do Grodziska znajdowała się w III klasie czystości. Z biegiem potoku stan wody poprawiał się i w Ojcowie pod zamkiem osiągnął II klasę czystości, która utrzymywała się do opuszczenia granic Parku. Natomiast wody Sąspówki w całości znajdują się w II klasie czystości (Masiarz 2006).
Wody źródlane na terenie OPN charakteryzują się najczęściej II klasą czystości, ze względu na dość wysokie stężenie azotanów związane z dostawą ścieków z obszarów wiejskich (Siwek 2006). Szczególnie dotyczy to źródeł położnych w górnej części zlewni Prądnika we wsiach Sułoszowa i Sąspów, gdzie średnie stężenie azotanów NO3- wynosiło 30–50 ml/l (Siwek 2004). Z wysokimi wartościami związków biogennych w tych źródlanych koreluje także ich zły stan sanitarny pod względem bakteriologicznym (Siwek 2004). Dotyczy to zwłaszcza tych leżących w rejonie zwiększonej penetracji ludzkiej, np. „Źródełka Miłości” przy Krakowskiej Bramie czy wtórnego wypływu przy kaplicy „Na wodzie”, które okresowo nie spełniają one norm stawianym wodom pitnym.
Przez lata dostawa zanieczyszczeń do wód powierzchniowych na terenie OPN związana była ze zrzutami ścieków z gospodarstw indywidualnych. Do czasu wybudowania oczyszczalni ścieków w Skale (1994 r.), Młynniku (2003 r.) i Ojcowie (2009 r.) ścieki komunalne za Skały i Sułoszowej spuszczane były bezpośrednio do Prądnika, który przepływa przez cały Park wzdłuż jego osi. Oprócz ścieków bytowych wody Prądnika zanieczyszczane były zrzutami z zakładów mleczarskich w Skale.
W 2001 r. biorąc pod uwagę sezonowy wzrost stężeń Na+, K+, SO42-, Cl-, NO3- i PO4+ wody Prądnika i Sąspówki w obrębie OPN zakwalifikowano do II klasy czystości z okresowym obniżeniem do niższych klas (Kostrakiewicz 2001).
W 2001 r. w Polsce uchwalono Ramową Dyrektywę Wodną (RDW), zgodnie z którą do oceny stanu środowiska wodnego potrzebne są badania biologiczne z użyciem tzw. bioindykatorów tj. wskaźnikowych grup organizmów, a nie tylko fizyczno-chemiczne parametry wody, jak było poprzednio. Przeprowadzone w 2006 roku badania w oparciu o RDW wykazały, że jakość wody w potoku była najgorsza w Sułoszowej i na odcinku do Grodziska znajdowała się w III klasie czystości. Z biegiem potoku stan wody poprawiał się i w Ojcowie pod zamkiem osiągnął II klasę czystości, która utrzymywała się do opuszczenia granic Parku. Natomiast wody Sąspówki w całości znajdują się w II klasie czystości (Masiarz 2006).
Wody źródlane na terenie OPN charakteryzują się najczęściej II klasą czystości, ze względu na dość wysokie stężenie azotanów związane z dostawą ścieków z obszarów wiejskich (Siwek 2006). Szczególnie dotyczy to źródeł położnych w górnej części zlewni Prądnika we wsiach Sułoszowa i Sąspów, gdzie średnie stężenie azotanów NO3- wynosiło 30–50 ml/l (Siwek 2004). Z wysokimi wartościami związków biogennych w tych źródlanych koreluje także ich zły stan sanitarny pod względem bakteriologicznym (Siwek 2004). Dotyczy to zwłaszcza tych leżących w rejonie zwiększonej penetracji ludzkiej, np. „Źródełka Miłości” przy Krakowskiej Bramie czy wtórnego wypływu przy kaplicy „Na wodzie”, które okresowo nie spełniają one norm stawianym wodom pitnym.
Bilans wodny
Spada nie tylko wydajność źródeł, zmniejszają się też przepływy potoków; spadek ten wiązany był z powstaniem leja depresyjnego w związku z działalnością kopalni eksploatacyjnej rud cynku i ołowiu „Pomorzany” w rejonie Olkusza. Kopalnia ta wprawdzie od 2020 r. zaprzestała wydobycia, nie jest jednak wiadome czy po jej zamknięciu zniwelowane zostaną jej negatywne oddziaływania. Zmniejszony przepływ Prądnika związany jest także z rosnącym zapotrzebowaniem na wodę, która pobierana jest z ujęć wód gruntowych z poziomu jurajskiego. Tylko zaprzestanie poboru wód na terenie Parku i w jego sąsiedztwie mogło by ten stan poprawić (Soja 2008).
W stosunkach wodnych Ojcowskiego Parku Narodowego pewną rolę odgrywają również podmokłe łąki na terasach zalewowych wzdłuż potoków oraz kilkanaście stawów rybnych (pod zamkiem w Pieskowej Skale i u wylotu Doliny Sąspowskiej), które gromadzą spore ilości wody. Dodatni wpływ na bilans wodny OPN miały lata 1996-1997, w których wystąpiły zwiększone opady oraz 2000 r. i 2010 r., kiedy odnotowano opad powyżej 1000 mm.
W stosunkach wodnych Ojcowskiego Parku Narodowego pewną rolę odgrywają również podmokłe łąki na terasach zalewowych wzdłuż potoków oraz kilkanaście stawów rybnych (pod zamkiem w Pieskowej Skale i u wylotu Doliny Sąspowskiej), które gromadzą spore ilości wody. Dodatni wpływ na bilans wodny OPN miały lata 1996-1997, w których wystąpiły zwiększone opady oraz 2000 r. i 2010 r., kiedy odnotowano opad powyżej 1000 mm.