Struktura geologiczna
Utworami geologicznymi odsłaniającymi się w rejonie Ojcowskiego Parku Narodowego są wapienie górnojurajskie, osiągające ok. 200 m miąższości, powstałe z nagromadzenia ogromnej ilości szczątków organizmów, które żyły w morzu jurajskim ok. 150 mln lat temu. Barwa ich jest z reguły biała, jasnożółta lub jasnoszara.
W okolicach Ojcowa występują dwa typy wapieni - skaliste i ławicowe. Formy skałkowe zbudowane są głównie z wapieni skalistych, wyróżniających się dużą twardością, zwięzłością, spękaniami ciosowymi i brakiem krzemieni. Spośród skamieniałości najczęściej można spotkać gąbki. Tereny położone między skałkami zbudowane są z wapieni ławicowych o różnej grubości ławic, litologicznie zbliżonych do skalistych, różniących się od nich wyraźnym warstwowaniem i obecnością buł krzemiennych. Wśród skamieniałości występują ramienionogi i bardzo rzadko amonity.
W okolicach Ojcowa występują dwa typy wapieni - skaliste i ławicowe. Formy skałkowe zbudowane są głównie z wapieni skalistych, wyróżniających się dużą twardością, zwięzłością, spękaniami ciosowymi i brakiem krzemieni. Spośród skamieniałości najczęściej można spotkać gąbki. Tereny położone między skałkami zbudowane są z wapieni ławicowych o różnej grubości ławic, litologicznie zbliżonych do skalistych, różniących się od nich wyraźnym warstwowaniem i obecnością buł krzemiennych. Wśród skamieniałości występują ramienionogi i bardzo rzadko amonity.
Geneza geologiczna
W starszym trzeciorzędzie (paleogenie), południowa część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej podlegała długotrwałym procesom denudacyjnym. Doprowadziły one do powstania rozległej, lekko falistej wierzchowiny wzniesionej średnio ok. 450 m n.p.m., nazywanej paleogeńską powierzchnią zrównania. W okolicach Parku, głównie od strony pn.-zach., wierzchowina usiana jest licznymi skałkami, nazywanymi ostańcami, zbudowanymi z odpornych wapieni skalistych wieku jurajskiego, które w momencie powstania wierzchowiny nie poddawały się procesom niszczącym.
Pod koniec trzeciorzędu (pliocen), w pd. części Wyżyny wskutek silnej erozji wgłębnej potoków, wykształciła się obecna sieć rzeczna. Wody płynące z pn. na pd. wycięły doliny o charakterze głębokich jarów. Równocześnie z rozwojem dolin, w wyniku działalności krasowej wód podziemnych, powstały liczne jaskinie.
Lądolód, który tylko raz dotarł do brzegu Karpat, pokrył teren Wyżyny glinami, piaskami i żwirami, jednak utwory te zostały już w znacznej części wyniesione z dolin. W czasie młodszych zlodowaceń (środkowopolskiego i bałtyckiego), teren dzisiejszego Parku znajdował się w strefie chłodnego klimatu. U schyłku epoki lodowcowej został nawiany z północy. less, który pokrywa obecnie Wyżynę płaszczem o miąższości o 8 m. Wykształcają się na nim urodzajne gleby. Współcześnie (holocen), powstają w dnach rzek muły, piaski i żwiry. Holoceńskim osadem jest również martwica wapienna (trawertyn), występująca głównie w dnie Doliny Sąspowskiej.
Pod koniec trzeciorzędu (pliocen), w pd. części Wyżyny wskutek silnej erozji wgłębnej potoków, wykształciła się obecna sieć rzeczna. Wody płynące z pn. na pd. wycięły doliny o charakterze głębokich jarów. Równocześnie z rozwojem dolin, w wyniku działalności krasowej wód podziemnych, powstały liczne jaskinie.
Lądolód, który tylko raz dotarł do brzegu Karpat, pokrył teren Wyżyny glinami, piaskami i żwirami, jednak utwory te zostały już w znacznej części wyniesione z dolin. W czasie młodszych zlodowaceń (środkowopolskiego i bałtyckiego), teren dzisiejszego Parku znajdował się w strefie chłodnego klimatu. U schyłku epoki lodowcowej został nawiany z północy. less, który pokrywa obecnie Wyżynę płaszczem o miąższości o 8 m. Wykształcają się na nim urodzajne gleby. Współcześnie (holocen), powstają w dnach rzek muły, piaski i żwiry. Holoceńskim osadem jest również martwica wapienna (trawertyn), występująca głównie w dnie Doliny Sąspowskiej.
Rzeźba terenu
W rzeźbie Ojcowskiego Parku Narodowego wyróżniają się dwie zasadnicze grupy form - dolinne i wierzchowinowe. Do pierwszej zalicza się doliny o charakterze jarów (wcięte ok. 100 m), małe doliny krasowe: wąwozy i wciosy, a także terasy, stożki napływowe i usypiskowe; do drugiej zaś należą rozsiane na wierzchowinie jurajskiej ostańce otoczone utworami czwartorzędowymi.
Dolina Prądnika i Sąspowska to główne i stale odwadniane jary krasowe o prostopadłych, skalistych zboczach i płaskim dnie, do których uchodzą mniejsze doliny o różnym charakterze, najczęściej bezwodne. U wylotu bocznych dolin tworzą się nieraz charakterystyczne stożki napływowe, które powodują często "spychanie" potoków w dolinach pod przeciwległy brzeg (m.in. stożki u wylotów wąwozów: Jamki, Za Krakowską Bramą, Korytania). Wyloty kilku dolinek mają charakterystyczne bramy skalne.
Na zboczach dolin często są widoczne spłaszczenia, będące fragmentami teras skalnych związanych z kolejnymi etapami rozwoju dolin. W Ojcowie znajdują się one na wysokości ok. 30-40 i 80 m nad dnem Doliny Prądnika, a w górnym odcinku Doliny koło Pieskowej Skały, wysokość ich wynosi ok. 12 i 40 m.
Fragmenty wspomnianych teras skalnych tworzą malownicze bramki, iglice skalne i inne formy skałkowe (np. Krakowska Brama, Igła Deotymy). Na zachowanych poziomach terasowych wznoszą się ruiny zamku w Ojcowie oraz zamek w Pieskowej Skale.
Dolina Prądnika i Sąspowska to główne i stale odwadniane jary krasowe o prostopadłych, skalistych zboczach i płaskim dnie, do których uchodzą mniejsze doliny o różnym charakterze, najczęściej bezwodne. U wylotu bocznych dolin tworzą się nieraz charakterystyczne stożki napływowe, które powodują często "spychanie" potoków w dolinach pod przeciwległy brzeg (m.in. stożki u wylotów wąwozów: Jamki, Za Krakowską Bramą, Korytania). Wyloty kilku dolinek mają charakterystyczne bramy skalne.
Na zboczach dolin często są widoczne spłaszczenia, będące fragmentami teras skalnych związanych z kolejnymi etapami rozwoju dolin. W Ojcowie znajdują się one na wysokości ok. 30-40 i 80 m nad dnem Doliny Prądnika, a w górnym odcinku Doliny koło Pieskowej Skały, wysokość ich wynosi ok. 12 i 40 m.
Fragmenty wspomnianych teras skalnych tworzą malownicze bramki, iglice skalne i inne formy skałkowe (np. Krakowska Brama, Igła Deotymy). Na zachowanych poziomach terasowych wznoszą się ruiny zamku w Ojcowie oraz zamek w Pieskowej Skale.